Wskazówki do pracy z dzieckiem z ADHD w szkole

Wskazówki do pracy z dzieckiem z ADHD – jak pomóc nadpobudliwemu uczniowi w szkole?

Autor: Daria Kownacka:

Rozpoznania zespołu nadpobudliwości psychoruchowej dokonuje lekarz psychiatra współpracujący z psychologiem. Diagnozy dokonuje się na podstawie wywiadu z opiekunami, rozmów z dzieckiem, badań psychologicznych oraz opinii o dziecku sporządzonej w szkole. Z uwagi na to, że dziecko z ADHD napotyka na wiele trudności w szkole, specjaliści z poradni często udzielają wskazówek dla nauczycieli. Poznaj najczęstsze i najbardziej skuteczne wskazówki do pracy z dzieckiem z ADHD i dowiedz się, jak pomóc uczniowi w szkolnej codzienności.

Z artykułu dowiesz się m.in.:

• • Czym jest zespół nadpobudliwości psychoruchowej?

• • Jak ADHD wpływa na funkcjonowanie dziecka w środowisku edukacyjnym?

• • O czym powinni wiedzieć nauczyciele pracujący z diagnozą ADHD?

• • W jaki sposób dostosować warunki nauki do potrzeb dzieci i młodzieży z ADHD?

Czym jest zespół nadpobudliwości psychoruchowej, czyli ADHD

ADHD stanowi zaburzenie neurorozwojowe, do którego zalicza się trzy grupy objawów:

1. 1. zaburzenia koncentracji uwagi,

1. 1. impulsywność,

1. 1. nadruchliwość.

Każda z wymienionych grup objawów niesie za sobą konsekwencje wpływające na pracę dziecka w szkole. Bardzo często to właśnie w szkole rozpoznawane są pierwsze objawy ADHD.

Dziecko z ADHD w wieku szkolnym – z jakimi problemami się mierzy?

Dzieci z rozpoznaniem ADHD, u których nie podjęto odpowiedniego leczenia mogą osiągać znacznie niższe wyniki w nauce. Zdarza się, że muszą powtarzać klasę. Obserwuje się również wzrost zachowań agresywnych w stosunku do otoczenia i rówieśników. Takie zachowanie dziecka to zwykle konsekwencja braku wglądu w trudności dziecka i nieadekwatne wymagania.

Uczniowie, u których nie podjęto leczenia, mogą mieć trudności z nawiązywaniem i utrzymywaniem relacji rówieśniczych. Słyszy się o rodzicach, którzy zabraniają swoim dzieciom kontaktowania się z dzieckiem z rozpoznaniem ADHD. Ma to związek z nadpobudliwymi, często niekontrolowanymi zachowaniami małego pacjenta.  

Uczniom z ADHD często przypina się w szkole łatkę „niegrzecznych”. Wynika to z tego, że są oni gadatliwi, impulsywni, ruchliwi, trudno ich dopilnować, ponieważ zwykle nie potrafią siedzieć nieruchomo przez kilkadziesiąt minut.

Jeśli dziecko i dorośli z jego najbliższego otoczenia nie rozumieją na czym polega ta przypadłość i nie wiedzą, jak można wspierać je wspierać, pojawia się ryzyko obniżenia samooceny i braku wiary we własne możliwości.

Praktyczne wskazówki do pracy z dzieckiem z diagnozą ADHD na terenie szkoły

Przeszkodą do efektywnego korzystania z edukacji przez ucznia z ADHD są jego nadruchliwość, impulsywność i zaburzenia koncentracji uwagi. Uczeń łatwo się rozprasza, traci motywację do pracy. Potrzebuje stałego wsparcia osoby dorosłej, która monitorowałaby jego pracę, organizowała materiał edukacyjny i warunki nauki tak, aby mógł go realizować.

Co mogą zrobić nauczyciele, aby ułatwić dziecku z ADHD funkcjonowanie? Poniżej wymieniono najczęstsze zalecenia udzielane przez lekarzy i terapeutów z poradni zdrowia psychicznego.

1. Zapewnienie dziecku optymalnych warunków do nauki w zespole klasowym poprzez: wybranie miejsca blisko nauczyciela (najlepiej w jednej z pierwszych ławek), jak najmniej eksponowanym na bodźce z otoczenia. Takie miejsce ma ułatwić uczniowi koncentrowanie się na nauczycielu i pracy.

2. W miarę możliwości monitorowanie aktywności dziecka podczas lekcji – zwracanie uwagi nawet na drobne starania, kierowanie poleceń bezpośrednio do niego.

3. Formułowanie prostych, krótkich, bezpośrednich komunikatów – przy nawiązaniu kontaktu wzrokowego z bliskiej odległości

4. Zapewnienie dziecku krótkich przerw, wykorzystujących ruch, gdy widoczny jest spadek aktywności uwagi. Warto angażować ucznia w proste szkolne czynności takie jak: zmoczenie gąbki, pójście po kredę, zatemperowanie kredek.

5. Zapewnienie uczniowi możliwości stałej pomocy osoby dorosłej na terenie szkoły, która mogłaby wspierać go w trudnych sytuacjach. Ułatwi to ich rozumienie i modelowanie prawidłowych reakcji (pedagog lub psycholog szkolny, nauczyciel współorganizujący).

6. Dawanie komunikatów mających na celu podkreślenie tego, że uczeń jest widziany, akceptowany i rozumiany przez nauczycieli.

7. Nazywanie uczuć dziecka w sytuacjach rówieśniczych i klasowych, opisywanie sytuacji, które są dla niego trudne w celu wspierania umiejętności wglądu we własny świat wewnętrznych przeżyć. Zapewnienie bezpiecznego miejsca, w którym mógłby się wyciszyć.

8. Zwracanie uwagi na mocne strony w celu podniesienia samooceny oraz motywacji do nauki. Nawet jeśli są to drobne zachowania należy je podkreślać i wzmacniać. Na przykład: „miło, że pomogłeś koledze”, „cieszy mnie to, że mimo takiego hałasu próbowałeś pracować”. Ważne, by zauważać wszelkie starania dziecka, poprawę jego zachowania.

9. Wzmacnianie oznak starania pochwałą oraz konkretne nazwanie dobrego zachowania.

10. Wzmacnianie naturalnej chęci do rozwoju i nabywania wiedzy poprzez zlecanie dziecku zadań na miarę jego możliwości i podkreślanie jego umiejętności, które pomogą wypełnić zadanie.

11. Zachęcanie do samokontroli i sprawdzania np.: „sprawdź, czy zrobiłeś wszystkie zadania”, „przeczytaj ponownie polecenie”, „sprawdź wykonane zadanie”.

12. Kontrolowanie poziomu aktywności i uwagi poprzez obserwację oraz zainteresowanie tym, jak się czuje uczeń, czy potrzebuje przerwy, rozprężenia.

13. Reakcja na niewłaściwe zachowanie powinna być:

• • szybka – wystąpić zaraz po zachowaniu

• • skuteczna – doprowadzono do końca

• • sprawiedliwa – odpowiednia do przewinienia

• • sympatyczna – dajemy do zrozumienia, że nie podoba nam się zachowanie ucznia, a nie on sam.

14. Ustalenie kontraktu ucznia z nauczycielami. Kontrakt powinien zawierać wymagania nauczycieli oraz prośby dziecka – zobowiązania obydwu stron. Zaletą takiego kontraktu jest możliwość odwołania się do konkretnych punktów w sytuacjach trudnych, niezrozumiałych dla dziecka. Ważne jest, aby kontrakt

• • był spójny,

• • zawierał kilka konkretnych i jasno nazwanych punktów,

• • angażował w pracę zarówno dziecko jak i nauczycieli.

Ważne jest ustalenie spójnego systemu reguł i konsekwencji ich nieprzestrzegania, możliwych przyjemnych przywilejów, gdy dziecko ich przestrzega oraz określenie jasnych zasad postępowania.

W wyjaśnianiu konfliktów i niepożądanych sytuacji w szkole pomocne jest wyjaśnianie ich na bieżąco bez odraczania w czasie. Czekanie z wyjaśnieniem do powrotu do domu dla dziecka o trudnościach z kręgu zaburzeń aktywności i uwagi może nasilić napięcie, spowodować spadek motywacji do współpracy.

Komunikacja z rodzicami dziecka nadpobudliwego

W celu zachowania ciągłości wymagań stosowanych w szkole i w domu bardzo istotna jest współpraca z opiekunami. Być może pomocny będzie zeszyt korespondencji/dziennik elektroniczny, w którym dziecko pod kontrolą nauczyciela wpisywałoby prace domowe.

W takim zeszycie nauczyciel może zapisać również istotne informacje dotyczące funkcjonowania dziecka na terenie szkoły. Informacje dla opiekunów powinny być jasne i konkretnie sformułowane. Ważne jest, by w korespondencji z rodzicem, do której uczeń również będzie miał dostęp, znalazły się nie tylko informacje o trudnościach, ale również pochwały. Warto wpisywać pochwały dotyczące nawet drobnych sukcesów w celu zbudowania pozytywnej samooceny dziecka, wiary we własne możliwości, własną skuteczność.