Dysleksja – Wskazówki do postępowania z dzieckiem dyslektycznym

W pracy z dzieckiem dyslektycznym należy:

1. Unikać głośnego czytania przy całej klasie; wskazówka ta dotyczy przede wszystkim dzieci młodszych, ale zdarza się, że również gimnazjaliści, a nawet licealiści są proszeni o głośne czytanie np. tekstów z języków obcych. Jeśli nauczycielowi dla oceny umiejętności ucznia niezbędne jest głośne czytanie, należy przeprowadzić je na przerwie, po zakończeniu lekcji.
2. Ograniczać czytanie obszernych lektur do rozdziałów istotnych ze względu na omawianą tematykę, akceptować korzystanie z nagrań fonicznych (dostępnych w bibliotekach dla niewidomych), w wyjątkowych przypadkach umożliwić zapoznanie się z lekturą na podstawie ekranizacji (np. wówczas, gdy uczeń samodzielnie czyta wybrane przez nauczyciela rozdziały, z resztą powieści może zapoznać się poprzez obejrzenie filmu).
3. Kontrolować stopień zrozumienia samodzielnie czytanych przez ucznia poleceń, szczególnie podczas sprawdzianów (wolne tempo czytania, słabe rozumienie jednorazowo przeczytanego tekstu może uniemożliwić wykazanie się wiedzą z danego materiału, np. z biologii).
4. Ze względu na wolne tempo czytania lub i pisania zmniejszyć ilość zadań (poleceń) do wykonania w przewidzianym dla całej klasy czasie lub wydłużyć czas pracy dziecka. Formy te należy stosować zamiennie – uczeń stale pozostawiany w klasie dłużej niż rówieśnicy, narażony na komentarze z ich strony sam zacznie rezygnować z dodatkowego czasu.
5. Ograniczać teksty do czytania lub/i pisania na lekcji do niezbędnych notatek, których nie ma w podręczniku; jeśli to możliwe dać dziecku gotową notatkę do wklejenia. Zalecenie to jest szczególnie istotne w przypadku dzieci małych lub starszych, u których stwierdzono dysgrafię.
6. Pisemne sprawdziany powinny ograniczać się do sprawdzanych wiadomości, wskazane jest zatem stosowanie testów wyboru, zdań niedokończonych, testów z lukami dotyczącymi sprawdzanych treści – pozwoli to uczniowi skoncentrować się na kontrolowanej tematyce, a nie na poprawności pisania.
7. Wskazane jest preferowanie wypowiedzi ustnych. Sprawdzanie wiadomości powinno odbywać się często i dotyczyć krótszych partii materiału. Pytania kierowane do ucznia powinny być precyzyjne, konkretne. Należy unikać pytań typu, „Co wiesz o…”. Zaburzenia płynności wypowiedzi, napięcie emocjonalne mogą utrudniać dziecku udzielenie wystarczającej odpowiedzi na tak postawione pytanie. Ze względu na dużą wrażliwość emocjonalną dzieci dyslektycznych, powinny one odpowiadać raczej z ławki, a nie ze środka klasy.
8. W przedmiotach ścisłych podczas wykonywania złożonych operacji (matematycznych, fizycznych, chemicznych) wymagających wielokrotnych przekształceń, należy umożliwić dziecku ustne skomentowanie wykonywanych działań. W ocenie pracy ucznia wskazane jest uwzględnienie poprawności toku rozumowania (matematycznego, fizycznego, chemicznego), a nie tylko prawidłowości wyniku końcowego. W przypadku prac pisemnych z ww. przedmiotów im pokrewnych, nauczyciel powinien zwrócić uwagę na graficzne rozplanowanie sprawdzianów – pod treścią zadania powinno być wolne miejsce na rozwiązanie. Pozwoli to uniknąć niepotrzebnych pomyłek przy przepisywaniu zadań na inną stronę np. gubienia, mylenia znaków, cyfr, symboli, tak charakterystycznych dla dzieci z dysleksją. Materiał programowy wymagający znajomości wielu wzorów, symboli, przekształceń można podzielić na mniejsze partie. Tam, gdzie jest taka możliwość, pozwolić na korzystanie z gotowych wzorów, tablic itp.
9. Unikać „wyrywania” do odpowiedzi. Jeśli to możliwe uprzedzić ucznia (na przerwie lub na początku lekcji), że będzie dzisiaj pytany. W ten sposób umożliwimy dziecku przypomnienie wiadomości, skoncentrowanie się, a także opanowanie napięcia emocjonalnego często blokującego wypowiedź.
10. Dobrze jest posadzić dziecko blisko nauczyciela, dzięki temu zwiększy się jego koncentracja uwagi, ograniczeniu ulegnie ilość bodźców rozpraszających (np. zachowanie kolegów siedzących przed nim), wzrośnie bezpośrednia kontrola nauczyciela, bliskość tablicy pozwoli zmniejszyć ilość błędów przy przepisywaniu.
11. Złagodzić kryteria wymagań z języków obcych. Uczeń mający problemy z opanowaniem ojczystego języka prawie zawsze ma trudności z mówieniem, rozumieniem, czytaniem i pisaniem w języku obcym.
12. Podczas oceny prac pisemnych nie uwzględniać poprawności ortograficznej lub oceniać ją opisowo. Należałoby pozwolić uczniom na korzystanie ze słowników ortograficznych podczas pisania wypracowań, prac klasowych. Postępy w zakresie ortografii sprawdzać za pomocą dyktand z komentarzem, okienkiem ortograficznym, pisania z pamięci. Zakres sprawdzianu powinien obejmować jeden rodzaj trudności ortograficznych – umożliwi to skoncentrowanie się na zagadnieniu, tym samym zmniejszając ilość błędów i dając poczucie sukcesu.
13. W przypadku ucznia z dysgrafią wskazane jest akceptowanie pisma drukowanego, pisania na maszynie, komputerze, zwłaszcza prac obszernych (wypracowań, referatów). Nie należy również oceniać estetyki pisma, np. w zeszytach. Jeśli pismo dziecka jest trudne do odczytania, można zamienić pracę pisemną na wypowiedź ustną.