Rola nauczyciela wspomagającego w dostosowaniu sprawdzianów do potrzeb uczniów z zespołem Aspergera i autyzmem

Rola nauczyciela wspomagającego w dostosowaniu sprawdzianów do potrzeb uczniów z zespołem Aspergera i autyzmem

Nauczyciel wspomagający (zw. też współorganizującym) jest zatrudniany w celu współorganizowania kształcenia uczniów posiadających orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Nie jest to działanie izolowane od tego, co dzieje się z innymi uczniami w klasie. Nauczyciel danych zajęć i nauczyciel współorganizujący muszą ze sobą ściśle współpracować na rzecz wszystkich uczniów w klasie. W odniesieniu do sprawdzianów i kartkówek, kiedy nauczyciel przedmiotu przygotowuje sprawdzian, to nauczyciel współorganizujący powinien zadbać o dostosowanie form i sposobów jego przeprowadzenia np. w zakresie sposobów formułowania poleceń, liczby zadań, czasu przeznaczonego na ich wykonanie.

Dostosowanie kartkówek i sprawdzianów do potrzeb uczniów ze spektrum autyzmu jest jednym z zadań nauczyciela wspomagającego. Co do zasady nie może on odmówić jego realizacji.

Indywidualizacja sprawdzianu to elastyczne podejście do oceny wiedzy, umożliwiające uczniom ze spektrum autyzmu uzyskanie sprawiedliwej oceny ich umiejętności i zrozumienia materiału. Dostosowanie pozwala uczniowi ze spektrum autyzmu skupić się na wykazaniu swojej wiedzy i umiejętności, eliminując elementy, które mogą utrudniać mu skoncentrowanie się na treści testu. 

Stworzenie przyjaznego środowiska dla uczniów ze spektrum autyzmu

Pierwszym działaniem, o które powinni wspólnie zadbać wszyscy nauczyciele pracujący z uczniem z diagnozą autyzmu, jest stworzenie przyjaznego środowiska. Warunki dostosowane do potrzeb ucznia, szczególnie w czasie testów i innych form oceniania jest podstawowym elementem wskazującego na rozumienie. Uczniowie z ze spektrum autyzmu mogą być szczególnie wrażliwi na bodźce sensoryczne, mieć trudności z koncentracją lub reagować na zmiany w sposób, który utrudnia im skupienie.

Żeby stworzyć przyjazne środowisko, nauczyciele muszą wiedzieć, jakie czynniki mogą zakłócać skupienie ucznia ze spektrum autyzmu. Nadmierny hałas, jasne światło, a także nadmierna liczba bodźców wizualnych lub dźwiękowych – tylko niektóre z elementów, które mogą wpływać na zdolność uczniów do koncentracji.

Redukowanie hałasu i rozpraszających dźwięków

Hałas jest jednym z najważniejszych czynników, które mogą rozpraszać uczniów ze spektrum autyzmu. Dostosowując warunki do potrzeb ucznia, nauczyciele mogą podjąć kilka działań:

• • zastosowanie materiałów dźwiękochłonnych – wyłożenie ścian lub sufitów materiałami, które redukują hałas, może znacznie obniżyć poziom dźwięku w klasie,

• • ustalenie reguł dotyczących ciszy – przed rozpoczęciem testu nauczyciel powinien wprowadzić jasne zasady dotyczące ciszy podczas pracy,

• • stosowanie wyciszających słuchawek – jeśli uczeń ma szczególne problemy z hałasem, warto pozwolić mu na korzystanie z wyciszających słuchawek/zatyczek do uszu, które ograniczą ilość bodźców dźwiękowych.

Eliminowanie nadmiernych bodźców sensorycznych

Uczniowie ze spektrum autyzmu mogą być wrażliwi na bodźce sensoryczne, takie jak jasne światło, intensywne kolory czy duża liczba elementów wizualnych. Nauczyciele powinni zadbać o:

• • dostosowanie oświetlenia – jasne, sztuczne oświetlenie może być drażniące, rozważ użycie lamp o cieplejszym świetle lub zapewnienie dostępu do naturalnego światła,

• • minimalizowanie elementów rozpraszających – ilości ograniczenie dekoracji ściennych lub innych elementów wizualnych pomoże utrzymać skupienie uczniów,

• • stworzenie spokojnego miejsca – klasie można wyznaczyć miejsce, gdzie uczniowie mogą się wyciszyć i uspokoić, jeśli czują się przytłoczeni bodźcami.

Użycie komputera w przypadku prac pisemnych

Umożliwienie uczniowi pisania prac na komputerze zamiast odręcznie może poprawić komfort i efektywność pracy. Pisanie na komputerze może przynieść wymierne korzyści. W szczególności:

• • zwiększenie przejrzystości i czytelności – pisanie na komputerze pozwala na uzyskanie czytelnego tekstu, co jest szczególnie ważne dla uczniów, którzy mają trudności z umiejętnością pisania odręcznego lub z koordynacją ruchową,

• • łatwość edycji – komputer umożliwia szybkie poprawianie błędów, przesuwanie tekstu i dokonywanie zmian bez konieczności przepisywania całości, co jest szczególnie korzystne dla uczniów, którzy popełniają liczbę błędy podczas pisania odręcznego,

• • zmniejszenie obciążenia fizycznego – pisanie na klawiaturze wymaga mniejszego wysiłku fizycznego niż pisanie ręczne, co jest korzystne dla uczniów, którzy mogą mieć trudności z precyzją ruchu czy siłą mięśni.

• • Lepsza Organizacja – uczniowie piszący na komputerze mogą łatwiej organizować swoje myśli, korzystając z narzędzi takich jak listy, nagłówki czy punkty.

Dostosowanie poprzez użycie komputera do pisania prac klasowych pozwala uczniom ze spektrum autyzmu skupiać się na treści i logice wypowiedzi, zamiast na fizycznym aspekcie pisania. To również przyczynia się do zwiększenia ich pewności siebie i zmniejszenia stresu.

Prostota instrukcji i przejrzysta struktura sprawdzianu

Uczniowie ze spektrum autyzmu często mają trudności z przetwarzaniem informacji i zrozumieniem złożonych poleceń. Może to wpływać na ich zdolność do uczestniczenia w zajęciach szkolnych i wykonywania zadań. Nauczyciele opracowujący sprawdzian muszą zwrócić szczególną uwagę na jego strukturę i jasność instrukcji

Osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu często mają trudności z interpretowaniem niuansów, przenośni czy abstrakcyjnych pojęć. Mogą też potrzebować więcej czasu na przetworzenie informacji. Dlatego kluczowe jest, aby instrukcje były przekazywane w sposób jasny, bez zbędnych komplikacji oraz aby zadania były logicznie uporządkowane.

Stosowanie prostego języka i krótkich zdań

Podstawową zasadą w pracy z uczniami ze spektrum autyzmu jest unikanie złożonych i wieloznacznych wyrażeń. Nauczyciele powinni używać prostego języka, z krótkimi zdaniami, które jasno przekazują, czego oczekuje się od uczniów. Najważniejsze jest:

• • unikanie przenośni i idiomów – wyrażenia idiomatyczne mogą być trudne do zrozumienia dla uczniów ze spektrum autyzmu. Lepiej unikać przenośni i wyrażeń slangowych czy zbędnych wyrazów bliskoznacznych,

• • stosowanie krótkich zdań – długie, złożone zdania mogą być mylące. Krótsze zdania, przekazujące jedną myśl naraz, są bardziej zrozumiałe.

Rozbicie złożonych zadań na mniejsze, bardziej przystępne etapy sprawia, że są łatwiejsze do zrozumienia i wykonania. Celem jest zminimalizowanie uczucia przytłoczenia i ułatwienie koncentracji poprzez jasną strukturę.

Wykorzystanie pomocy wizualnych

Uczniowie ze spektrum autyzmu często dobrze reagują na wizualne pomoce, które ułatwiają zrozumienie instrukcji i zadań. Diagramy, ilustracje, listy kontrolne czy kolorowe oznaczenia mogą pomóc w wyjaśnieniu oczekiwań.

• • diagramy i mapy myśli – użycie diagramów i map myśli pomaga zorganizować informacje w sposób bardziej przejrzysty,

• • listy kontrolne – listy kontrolne to doskonałe narzędzie do przekazywania krok po kroku, co należy zrobić, aby wykonać zadanie,

• • kolorowe oznaczenia – kolorowe oznaczenia lub kodowanie mogą pomóc w wyróżnieniu ważnych informacji.

Przewidywalność struktury i dzielenie materiału na mniejsze sekcje

Uczniowie w spektrum autyzmu często czują się bardziej komfortowo, gdy wiedzą, czego się spodziewać. Dobrym pomysłem może być wprowadzanie stałego formatu sprawdzianów. Takie rozwiązanie sprawi, że sprawdzian będzie w pewnym sensie przewidywalny. Taka standaryzacja może obejmować użycie tego samego stylu pytań, tej samej liczby zadań lub podobnej organizacji stron we wszystkich testach.

Natomiast podzielenie sprawdzianu na mniejsze, wyodrębnione sekcje może pomóc uczniom w koncentracji i zapobiec przytłoczeniu. Warto oddzielać różne rodzaje zadań (np. pytania wielokrotnego wyboru, pytania otwarte) lub wprowadzać dodatkowe strony w celu wyraźnego rozdzielenia poszczególnych części testu.

Zapewnienie możliwości zadawania pytań

Podczas samodzielnej pracy ucznia mogą pojawić się pytania dotyczące instrukcji lub zadań. Ważne jest, aby nauczyciele stworzyli atmosferę, w której dzieci czują się swobodnie, bez skrępowania zadają pytania i proszą o wyjaśnienia. Nauczyciel może:

• • zachęcać do zadawania pytań – nauczyciele powinni zachęcać uczniów do zadawania pytań i wyjaśniania wszelkich wątpliwości, zapewniać uczniów, że mogą zwracać się z prośbą o pomoc, jeżeli coś nie jest zrozumiałe,

• • zaplanować czas na odpowiedzi – uczniowie mogą potrzebować więcej czasu na sformułowanie pytań i przetworzenie odpowiedzi, więc nauczyciele powinni być cierpliwi i dawać im przestrzeń na zadawanie pytań, czasami trzeba będzie również powtarzać wyjaśnienia.

Takie dostosowanie jest szczególnie ważne w zadaniach, które wymagają interpretacji intencji, emocji czy motywacji postaci lub osób. Pomoc nauczyciela w zrozumieniu tych aspektów umożliwia uczniowi efektywne wykonanie zadania, nie czując się zagubionym lub przytłoczonym trudnymi do interpretacji fragmentami. Dostosowanie to również zmniejsza presję i umożliwia uczniom skupienie się na właściwej treści zadania.

Wydłużenie czasu trwania sprawdzianu lub kartkówki

Jednym z ważnych dostosowań sprawdzianów i kartkówek do potrzeb uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi jest wydłużenie czasu trwania testów. Uczniowie ze spektrum autyzmu mogą potrzebować dodatkowego czasu, aby skupić się na zadaniach i ukończyć je w tempie, które odpowiada ich potrzebom. Dostosowanie dotyczące czasu może obejmować:

• • wydłużenie czasu – określenie, przez ile dodatkowych minut uczeń może pracować nad zadaniami,

• • dwukrotny czas – w niektórych przypadkach uczniowie ze spektrum autyzmu mogą potrzebować nawet dwukrotnie więcej czasu na ukończenie testu, co pozwala na spokojne przemyślenie odpowiedzi bez presji czasu,

• • umożliwienie przerw – długotrwałe skupienie może być wyzwaniem, dając możliwość robienia krótkich przerw, nauczyciele mogą pomóc uczniom zrelaksować się i powrócić do zadań z odnowioną energią.

Dostosowanie wymagań edukacyjnych zgodnie z zaleceniami w orzeczeniu i WOPFU

Kluczem do skutecznego dostosowania metod i form sprowadzania wiedzy uczniów jest uwzględnienie indywidualnych potrzeb każdego ucznia. Podstawowym obowiązkiem każdego nauczyciela pracującego z uczniem jest więc szczegółowe zapoznanie się z treścią orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, wnioskami z wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania oraz indywidualnym programem edukacyjno-terapeutycznym. Należy bowiem pamiętać, że szkoły zapewniają uczniom z orzeczeniem:

• • realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego,

• • warunki do nauki, sprzęt specjalistyczny i środki dydaktyczne, odpowiednie ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne ucznia

(§ 5 pkt 1 i 2 rozporządzenia MEN z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym).

Artykuł: epedagogika.pl