Wczesna interwencja i wczesne wspomaganie rozwoju w logopedii

Wczesna interwencja i wczesne wspomaganie rozwoju w logopedii

Wytyczne dla rodziców:

• W czasie codziennych czynności, związanych np. z pielęgnacją, ubieraniem, karmieniem, wychodzeniem na spacer, należy opisywać dziecku to, co widzi i to, co się robi, za pomocą krótkich wypowiedzi. Z początku mogą to być pojedyncze sylaby dźwiękonaśladowcze, np.: am, be, miau, hau. Z czasem należy posługiwać się nazwami najbliższych osób oraz nazwami rzeczowników, do których warto dołączać czasownik, np.: mama je, tata pije, kotek leży. Należy również mówić dziecku o danej czynności, która będzie zaraz wykonywana, np. posiłek, kąpiel.

• Trzeba mówić do dziecka w sposób poprawny, bez zdrobnień, zmiękczeń, aby osłuchiwało się ono z prawidłowymi wzorcami mowy.

• Warto śpiewać dziecku proste piosenki, także własne. Można prowadzić zabawy przy muzyce, słuchając piosenek o zabawkach, zwierzątkach itd. Dziecko może próbować śpiewać razem lub naprzemiennie z dorosłym. Śpiewając znaną dziecku piosenkę, można wyczekiwać na zakończenie przez malucha piosenki czy wiersza.

• Należy rozwijać podstawowe słownictwo obejmujące nazwy przedmiotów codziennego użytku, jedzenia, ubrań, zabawek zwierząt, podstawowych czynności.

• Trzeba czytać lub opowiadać dziecku bajki, ciekawe historyjki – ze zwróconą do niego twarzą. Twarz osoby dorosłej powinna być dobrze oświetlona, aby dziecko dobrze widziało usta. Można omawiać pojedyncze obrazki, z czasem dodając do nich coraz więcej informacji.

• Dzieci lubią rymowanki, warto więc używać par wyrazów, które się rymują, np.: koty – płoty, buty-luty, Jacek – placek.

• W młodszym wieku przedszkolnym można zacząć bawić się z dzieckiem w rozpoznawanie liter.

• Należy wyeliminować z życia małego dziecka komputer, tablet, komórkę. Oglądając razem z nim krótkie bajki, trzeba dostosować je do jego wieku. Wsłuchując się w bajkę, można naśladować ruchem i słowem (sylabą) zaobserwowane sytuacje, np.: bum, bach, uuu, ooo.

• Należy zdawać sobie sprawę z tego, iż w procesie rozwoju mowy występują okresy nasilenia i względnego zastoju. Zastój przypada zwykle na czas nauki chodzenia, kiedy to dziecko fascynuje się nową umiejętnością i zwiększonymi możliwościami poznawania świata. Po opanowaniu sztuki chodzenia powraca ono do mówienia. Jednocześnie opóźniony rozwój sfery ruchowej lub jej zaburzenia często mogą spowolnić rozwój mowy.

• Rodzice powinni wiedzieć, iż ciężkie wrodzone czy nabyte uszkodzenie słuchu może uniemożliwić rozwój mowy i poważnie zaburzyć rozwój świadomości i osobowości dziecka. Należy obserwować dziecko, czy i jak reaguje na dźwięki z otoczenia. Dobry słuch jest warunkiem prawidłowego mówienia. Należy zwracać uwagę na to, czy dziecko odwraca głowę w kierunku dźwięku, reaguje na odgłos np. dzwonka lub telefonu. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości należy zgłosić się do pediatry z prośbą o skierowanie na badanie słuchu.

• Warto wiedzieć, iż od około 2 miesiąca życia niemowlę zaczyna głużyć (gruchać) i jest to czynność odruchowa, nie związana ze słyszeniem. Głużenie to gardłowe dźwięki przypominające (k), (g), (ch).  Dzieci głuche także gruchają. Natomiast od około 5 miesiąca życia niemowlę zaczyna gaworzyć. Świadomie, pod kontrolą słuchu, naśladuje dźwięki przypominające mowę. Powtarza sylaby charakterystyczne dla danego języka, typu: ma-ma-ma,  pa-pa-pa. Dziecko z poważnym uszkodzeniem słuchu nie gaworzy.

Przykłady ćwiczeń stymulujących spostrzeganie słuchowe dziecka w wieku od urodzenia do 12 miesiąca życia:

• Ćwiczenia wsłuchiwania się w wypowiedzi osób dorosłych przez dziecko (3 miesiąc życia):

Jednym z ćwiczeń terapeutycznych jest przemawianie do dziecka długimi, melodyjnymi frazami.

• Słuchanie dźwięków grzechotki przez dziecko ( 4 miesiąc życia):

Jednym z ćwiczeń terapeutycznych jest wytwarzanie dźwięków grzechotki poprzez uderzanie jedną nogą o drugą.

• Manipulowanie przedmiotami w celu wydobycia nowych dźwięków (6-7 miesiąc życia):

Jednym z ćwiczeń terapeutycznych jest wrzucanie klocków do metalowej puszki, zamykanie jej i potrząsanie, a następnie danie jej dziecku do rąk.

• Poruszanie się w rytm muzyki (10-11 miesiąc życia):

Jednym z ćwiczeń terapeutycznych jest śpiewanie piosenki (z repertuaru dla dzieci) i tańczenie z dzieckiem na rękach.

• Rozumienie poleceń (12 miesiąc życia):

Wykonywanie przez dziecko poleceń nie popartych gestem, np.: daj, połóż, schowaj, gdzie jest?

• Rodzice muszą być cierpliwi wobec swoich dzieci. Powinni słuchać ich z uwagą, nie przerywać im, nie poprawiać, nie tłumić swoim nadmiernym gadulstwem lub wyręczać w mówieniu.

• Jeśli rodzic zauważy u dziecka opóźniony rozwój mowy, warto wybrać się do logopedy i pomyśleć o zapisaniu go do przedszkola lub na zajęcia o zwiększonej liczbie kontaktów z innymi dziećmi. Wpływ grupy rówieśniczej mobilizuje do mówienia, a zabawa stwarza sprzyjające sytuacje aktywizujące spontaniczną mowę. Jednak należy zdawać sobie sprawę z tego, iż często samo przedszkole nie wystarczy w rozwoju komunikacji werbalnej, a tym bardziej prawidłowej wymowy. Nie można pozwolić, aby czas uciekał i tylko biernie czekać na rozwój mowy dziecka w przypadku jej braku lub znacznego opóźnienia. Należy jak najszybciej udać się do logopedy.

Ćwiczenia usprawniające narządy mowy, w szczególności język, wargi i podniebienie, przygotowują do prawidłowego mówienia.

• Zabawy w naśladowanie różnorodnych odgłosów i czynności – wspomagają rozwój mowy.

• Zabawy słowne z wykorzystaniem różnych obrazków, zdjęć ilustrowanych książeczek, gier planszowych rozwijają mowę.

Ćwiczenia narządów artykulacyjnych
Ćwiczenia usprawniające narządy mowy, w szczególności język, wargi i podniebienie, przygotowują dziecko do prawidłowego mówienia. Naturalną gimnastykę narządów mownych dziecka, w formie wspólnych zabaw z rodzicem, można prowadzić nawet z 2-, 3- latkiem:

• wspólne ziewanie

• wylizywanie smakołyka z talerza, np. ulubionego sosu, rozpuszczonych lodów,

• lizanie lizaka uniesionym czubkiem języka,

• oblizywanie po śniadaniu lub kolacji warg posmarowanych czymś słodkim, np. miodem, kremem czekoladowym,

• liczenie zębów czubkiem języka podczas mycia zębów,

• rysowanie  kółka lub kreseczki językiem dookoła warg – od jednego kącika do drugiego,

• żucie pokarmów, dmuchanie na gorącą zupę, chuchanie na zmarznięte ręce,

• cmokanie, posyłanie całusków,

• puszczanie baniek mydlanych itp.

Zebrała: Edyta Foltyńska-logopeda